Minner om at denne veka er siste sjanse til å skaffa seg årsskriftet før jul!
Det kan anten bestillast på nett her: https://sauda-sogelag.no/bestill-arsskrift-2025/
Eller det kan kjøpast i adventsbutikken vår i Sauda fredag og laurdag (kl 1200-1500).
I år er det særleg to historiske hendingar som pregar Sauda sogelag sitt årsskrift. Den eine er at det er 200 år sidan den organiserte utvandringa frå Norge til USA starta med den dristige ferda med sluppen Restauration i 1825. Den andre er at det er 80 år sidan andre verdskrig var slutt. Der nazistiske åket i Europa var knust, og også saudabuen kunne vere med og feire fred og fridom.
Det skulle gå 14 år før dei første frå Sauda, hedlingane Alis og Helleik Årtun og dei to små barna deira, følgde etter pionerane i Restauration. Seinare drog saudabuar i flokk og følgje over «Dammen». Fram til 1920 kom 1261 saudabuar etter. Dette har Tone Artun dokumentert med det imponerande lokalhis-toriske arbeidet hennar. Oversikten hennar om kven som drog, kven som blei, og kven som kom attende, har vi fått plass til i dette årsskriftet. Ein stor og varm takk til»Tone frå Sauda sogelag.
I årsskriftet kan de også lese om krevjande og dramatiske reiser over Atlanterhavet, om kor saudabuane slo seg ned i Amerika, kva dei arbeidde med, ja, i det heile, korleis det gjekk med dei i deira nye heimland. Liv Flokketveit let etter seg fleire manuskript då ho døydde i 2021. Ho var sju år då krigen braut ut og 12 år då han var over. Både ho, Bjarne Kjellevold og Johannes Brekke hugsar krigstida som barn. Og så delar Vegard Mjelkestøl, fødd i 1980, tankane sine med oss om det som skjedde både under og etter krigen, og om dei som ofra livet for fridomen vår.
Elles kan de lese om barndomsminne, om Salem si historia, om den smått legendariske Stokkedal som selde «pølser med knall» ved Nordelvbrua og ja, om mykje anna frå vår lokale historie.
Vi i skriftstyret har mange gode grunnar til å takke alle dei som har bidrege medartiklar i 2025-utgåva.
God lesnad!
Tysdag 25. november er det igjen sogelagsmøte i Folkets Hus. Men denne gongen blir det ikkje med dekte bord og sogelagsmat. Det blir konsert – sogelagskonsert. I programfoldaren vår heiter det Poeten Arthur i ord og tonar, presentert av Sigmund Andersen og Oskar Waage-Pettersen. Og dei to har fått med seg eit elitelag av lokale musikarar. Saman byr dei på konsert i Storesal.
– Arthur var poet og han skreiv med scenebiletet og den dramatiske effekten for auga, seier Sigmund.
Arthur døydde i 2017. Sigmund var kollega, ven og «revyundersått». Difor vil sogelagskonserten vere Sigmund og Oskar sin måte å heidre minnet etter Arthur.
Etter konserten blir det tid for ein liten drøs mellom stolradene, før skriftstyraren slepp til og presenterer det 45. årsskriftet frå sogelaget. Dei som ønsker det, kan også få kjøpe skriftet før dei går heim i novemberkvelden. Billettar får de kjøpt på saudakultur.no og på Biblioteket.
Ver velkomne til sogelagskonsert i Folkets Hus.
– Roar Lund
Tysdag vil det handla om amerikabrev i sogelagsmøtet på Folkets Hus, både dei breva som utvandra saudabuar sende frå Montana, og breva som dei her heime sende til saudabuar i den same staten.
Øystein Kirchner Gjerding bur i Oslo, men har familierøter både på Djuv og på Herheim. For ti år sidan imponerte han stort då han fortalte møtelyden i sogelaget om saudabuar som var med på gullrushet i Alaska dei første to tiåra av førre hundreår. No har han kome over brev som mellom andre oldemora hans, Elen Gurina Herheim, gift Amdal, skreiv til bror hennar Elias mellom 1908 og 1915. Breva Gurina og andre i familien sende fortel om liv og lagnad på gardane frå Teig og innover til Austarheim, om kristenliv og festing i bygda, om sladder og slarv. Og blir rykta for stygge, har Øystein lova å anonymisere kvar einaste villfaren røvar. Men mest av alt handlar breva om kvardagen, om livet på Herheim og på dei nærmaste gardane.
Så er det naturleg å også gje plass til dei breva som gjekk den andre vegen – det er jo dei som er «amerikabreva» i tradisjonell forstand. Roar Lund har fått tilgang på heile førti brev send frå Montana mellom 1910 og 1921, mest alle skrive av Oskar Fløgstad til «kjære moder og alle der heime». Han var bror til Olav Kristen Fløgstad, i Sauda best kjend som O.K. Fløgstad. O.K. tok vare på breva, og så har dei blitt i familien etter at han døydde. I breva skriv Oskar om saudabuar han reiser saman med og alle dei han trefte på «over there», om ein evig jakt etter arbeid, om andre i familien som er i den same staten samstundes, og, som det gjerne heiter, om mykje anna spanande.
Vi i sogelaget trommar altså saman til eit skikkeleg «Montanamøte» i Folkets Hus, Storesalen i samband med at vi markerer at det er 200 år sidan utvandringa frå Norge til Amerika starta. Og så blir det som vanleg både allsong og noko å bite i. Ver velkomne til nok eit «amerikamøte» i sogelaget.
– Aslaug Astad
