Lurar du på kva du skal gi bort i julegåve i år? Kva med ei gåve frå krambua vår?
Fraktkostnadar kjem i tillegg.
Julegåvetips frå sogelaget
Årets lokalhistoriske høgdepunkt er i handelen
Flott oppslag om lokalhistoriske skrift i avisa Ryfylke (utgåve 26.11.2021). Under følgjer eit utdrag.
Smelteverksliv, barneteater, handballfeber og frontkjemparar frå Sauda er blant rettane på menyen i det 41. årsskriftet frå Sauda sogelag.
November er tid for lokalhistoriske årsskrifter, og tradisjonen tru står skriftstyrar Roar Lund og Sauda sogelag klar med nok ei utgåve av det populære årsskriftet sitt.
Årets bok inneheld 20 artiklar fordelt på 190 sider og kjem i eit opplag på 700.
– Fjorårets opplag på 650 blei for knapt, forklarer skriftstyraren.
I fiendens teneste
76 år etter at freden kom til landet, vil enkelte tema frå krigsåra framleis vekka sterke kjensler hos enkelte. Eitt slikt tema er saudabuane som valde å la seg verva til teneste for den tyske krigsmakta under andre verdskrigen. Skriftstyrar Lund har sjølv skrive artikkelen som omtalar tre unge menn som ofra livet sitt i kampen «på feil side».
– Me har vurdert det som rett å omtala også denne sida av lokalhistoria, forklarer skriftstyraren, som opplyser at han mellom anna har henta inspira-sjon frå manuskriptet til Kjell Bondevik. Ifølge Lund er artikkelen skriven før NRK-serien «Frontkjempere» blei vist. Lund har klart å henta fram mykje relevant fakta om dei tre soldatane og deira lagnad, og artikkelen viser at det framleis er muleg å presentera nytt og dels ukjend materiale om andre verdskrig.
Spettet og Meteren
Blant årets bidragsytarar er også forfattar og æresborgar av Sauda, Kjartan Fløgstad. I artikkelen «Kroppsarbeidets pris» skildrar Fløgstad liv og virke på smelteverket i «Industriens lukkelege augneblink» tidleg på 1960-talet.
Artikkelen tar for seg både folk og arbeid på dei ulike avdelingane, med smakebitar av kultur og det som i dag sikkert ville gått under ukultur. «Hardt kroppsarbeid, men ikkje skremmande», skriv Fløgstad, «med god tid til sosialt samvær, skøyarstreker og gode historier, som fortetta seg i ein rik fortellartradisjon. Her traff du Spettet og Meteren og 49-50 og Sørlands-Olsen, og Stavanger-Olsen og Flekk-Olsen. For ikkje å snakka om Kille og Banna Bein.»
«Kroppsarbeidets pris» er blant årets høgdepunkt, både som tidsbilde og som rein underhaldning.
– Artikkelen har tidlegare stått på trykk i gatemagasin i Oslo og Trondheim. Fløgstad har raust latt oss få lov til å setta det på trykk i årsskriftet, opplyser Lund.
Idrett og kultur
Årets skriftsamling inneheld òg ein god artikkel om 70-årsjubilanten Sauda Sau og Geit, der tre
av medlemmene i jubileumsåret har vore med sidan starten i 1951. Kåre Rød står for fortellinga, som mellom annan inneheld eit gjensyn med avlsvêren Svaledraum, som nesten var for kjendis å rekna rundt 1960.
Magne Eiesland er eit kjend namn for saudabuar som har levd ei stund. Om lag samtidig med Svaledraum sine glansdagar var sørlendingen den kan hende viktigaste drivkrafta bak eit blømande Sauda ungdomslag. Professor Egil Bakka fortel om aktiviteten i laget, slik han hugsar det, og kjem med ei muleg forklaring på tilnamnet «Heppen» som Ungdomshuset gjekk under. Dette var for øvrig eit namn dei som vanka der ikkje var spesielt begeistra for.
Tre av artiklane i årsskriftet handlar om ei tidsmessig nærare historie enn dei ein ofte møter i eit slikt sogeskrift. Wenche Pleym skriv om Saudasjøen Barneteater som heldt det gåande i 36 år, fram til 2007. Knut Atle Seim fortel om «husmorlaget» frå Sauda som spelte handball på nest øvste nivå i Norge rundt 1980 og Arne O. Øystese har skrive om menneske han møtte gjennom 20 år som prest i Sauda, frå 1992 til 2012.
Å kunna lesa om hendingar og folk ein kjenner til, og som framleis går blant oss, gir utan tvil skriftsamlinga eit løft.
– Eg er veldig glad for til dømes historia om barneteateret. Dette stoffet treff ein ny generasjon lesarar, seier Lund.
Takkar av
Årsskriftet for 2021 er det siste med Roar Lund i redaktørstolen. Tida er inne for å sleppa yngre krefter til, og frå neste år er det Kirsten Hellerdal Fosstveit, som står bak to av artiklane i årets utgåve, som tar over.
– Mykje arbeid, kjekt arbeid og god tilgang på artiklar, oppsummerer de avtroppande skriftstyraren, samstundes som han kjem med ei oppmoding:
– Me burde hatt meir stoff frå 1960-og 70-talet. Er det nokon som har aktuelle tema frå desse tiåra, er dei hjarteleg velkomne til å skriva, seier Roar Lund.
(skriven av Knut Atle Seim, avisa Ryfylke 26.11.2021)
Bestill årsskriftet
Ønskjer du å bestilla ei eller fleire utgåver av årsskriftet? Det kan du gjera ved å fylla ut bestillingsskjema her.
Referat frå sogelagsmøtet
Lokale forandringar 1950-1970 i ord og bilde i sogelaget
Tysdag var årets siste møte i Sauda sogelag, med lokalhistorikar Sigmund Birkeland bak mikrofonen, men før han kunne starta, måtte sjølvsagt dei 90 frammøtte i salen få vita hans slektskap eller link til Sauda. Besteforeldra var altså Emmy (f. 1907) og Hans Birkeland (f. 1906) som budde på den første garden på venstre sida innanfor Kastfosskrysset, og mora, Brit f. 1933, var eldst av søskena Gunvor, Ragnhild og Hans Arvid.
Med slekt og familie i salen fortalde Sigmund lett og muntert om førskuletida i Sauda før familien flytta til Egersund i 1960. Sterke røter resulterte likevel i mange høgtider og lange sommarferiar i Sauda, og me fekk glimt og skildringar av det enkle og slitsame livet på garden og på stølen/hytta i eit nostalgisk og romantisk lys, ofte med tre generasjonar saman. Mange av bilda var tatt av faren, Peder, som også var flink fotograf, og min gamle kollega på 101 år, Olav Andersen, meinte at faren nok hadde vore medlem i Sauda fotoklubb for 60-70 år sidan.
Tema for kvelden var endringar, og dette blei først vist med bilde frå utbygginga i Berdalen 1954-56 kor far til Sigmund hadde jobba som elektrikar. Utan altfor heftige protestar blei Slettedalsdammen ferdig i 1960, og her fekk me også flotte bilde av dalen før og etter.
Stølsvegar for hestetransport blei etter kvart utvida for både beltebilar og personbilar, og me fekk synlege bevis på at hesten måtte vika plass for traktoren, innkjøpt for 7000 kr. Med godvêr i slåtten kunne ein vera heldig og spara arbeid, men det var jo også ein eigen sjarm med hesjing og heile storfamilien i på bøen. Når høyet var i hus, ville bestefar ha slåttegraut, men det var ikkje så populært for dei yngste som heller kunne tenkja seg ein tur i Birkelandsheiane, for eksempel til Vikane.
Garden hadde også eit jordstykke ved Sagbogen, og fleire foto viste kombinasjonen av arbeid for dei vaksne og bading/leik for borna. Herlege bilde med kaffe, mat og duk på bakken i elvekanten! Foto frå jul og påske understreka kor viktig det var å samlast sjølv om det var trangt om plassen.
Når slåtten var over, kunne mormor komma med ønsket sitt, ein biltur. Det kunne enda heilt i Røldal, men dersom alle skulle bli med, måtte først onkel Tor (Valskår på Skipsekspedisjonen) få låna «kaibilen».
Bilde av Fjordsol var kjensleg for alle, men meir eksotisk var nok besteforeldra på sin einaste utanlandstur, til Italia, som vinnarar i EFP sitt jubilantlotteri. Som ferievikar hadde Sigmund også eigne minne frå fabrikken, for eksempel då han som prøvetakar på laboratoriet blei redda av «gamlekarane» då han forsov seg på nattskiftet. Han hugsar framleis høge lønningar og kor overraska han blei då basen, Kornelius Fløgstad, sa at han fekk bli sjølv om det var lite å gjera. Sigmund Birkeland fekk velfortent applaus for ein triveleg time lokalhistorie frå 50- og 60-talet.
Etter sogelagsmat var det tid for avgåande skriftstyrar, Roar Lund, som orienterte om dei 20 artiklane i det rykande ferske årsskriftet. Som inhabil forfattar overlet eg derfor den omtalen til redaktøren av Ryfylke. Før «bokhandlar Lund» fekk åpna salsbodene, tok leiaren, Aslaug Astad, ordet og takka Roar for entusiastisk innsats i seks år. Det positive er at Kirsten Hellerdal Fosstveit har sagt ja til å bli ny skriftstyrar, og med seg i redaksjonen har ho Wenche Pleym, Tore Bastlien Dahl, Sigmund Andersen og Roar Lund.
– Kåre Rød, referent
Referatet stod på trykk i avisa Ryfylke 26.11.2021.
Årsskrift for Sauda sogelag 2021
200 sider med lokalhistoriske artiklar og bilete.
I sal hos Sauda Libris eller ved å bestilla her.
Pris 300 kr
Medlemspris: 250 kr
Boka blir presentert og seld på komande sogelagsmøte tysdag 23. november.
Saudabilete i sogelaget
Komande tysdag vitjar lokalhistorikaren Sigmund Birkeland Sauda sogelag. Birkeland kjem heilt frå Egersund. Med seg i kofferten har han ei unik biletsamling som vil vere av interesse for dei fleste her i Sauda. Sigmund Birkeland har nemleg digitalisert bilete som far hans, Peder Birkeland tok då han budde her, frå 1953 til 1961. Det året flytta familien til Egersund. Seinare var dei tilbake i Sauda i mest alle feriane. Og den ivrige amatørfotografen, fader Peder, hadde alltid med seg fotoapparatet. Dei fleste bileta vi får sjå er frå 1960- og 70-talet.
– Når eg sit og ser på desse bileta, ser eg den store utviklinga som bygda har vore gjennom. Eg har mange gode minne frå Sauda frå då eg var liten gut og fram til vaksen alder, seier Sigmund Birkeland nå.
Sigmund Birkeland har gitt ut fleire lokalhistoriske bøker i heimbyen, og han har halde mange lokalhistoriske foredrag. Så det er ein røynd foredragshaldar som kjem til Folkets Hus og sogelaget tysdag.
Etter den obligatoriske kaffipausen med noko å bite i, er det tid for å presentere Årsskrift for Sauda sogelag for 2021. Då vil skriftstyraren la møtelyden få eit liten smakebit av innhaldet i dei 21 artiklane i årboka.
Ver velkomne
– Roar Lund
- Dato: Tysdag 23. november
- Tidspunkt: kl 19:00
- Stad: Storesalen, Folkets Hus
Sauda sogelag 