Slettedalen i sogelaget – tysdag 6. juni

2. juni, 20232. juni, 2023admin

Tysdag inviterer Sauda sogelag medlemmane i laget til den årlege vårturen. Ferda går denne gongen til Slettedalen, med frammøte klokka 17.00. Vi reknar med at veret er på vår side og planlegg friluftsmøte ved demninga ikkje mange metrane frå parkeringsplassen. Her vil Tone Årtun fortelje om liv og virke i dalen gjennom tidene. Hedlingen Tone veit mykje om korleis bygdefolket har brukt den grøderike dalen til seterdrift og til beite for dyra, anten dyra var «innleigde» frå andre bygder eller dei var drivne innetter dalen til hedlingane sine stølar. Ho vil også fortelje om då det var fast busetting heilt inne i Berdalen.

Ein gong drøymde saudabuen om vegutløysing mot Odda, men det blei med draumen, Slettedalsvegen kom aldri. Men den kraftkrevjande industrien såg verdien av å demme opp den vakre stølsdalen, og i 1960 var den 72 meter høge demninga på vestsida av dalen ferdig. For dei mange som var glade i Slettedalen, var det nok trist å oppleve at hustufter og setrar blei lagt under vatn. Som ein lett kan forstå: Det er mykje spanande historie i Slettedalen.

Vi fortel ikkje alt om programmet, for her kommer eit par små overraskingar. Hugs å ta med stol, kaffi og noko å bite i. Og spelar ikkje juniveret på lag med oss, flyttar vi møtet inn i Idrettshytta ved Minnehaugen. Dei som treng skyss, kan kontakte leiaren i sogelaget, Aslaug Astad, så blir det sikkert hjelp å få.

Ver velkomne til medlemsmøte i Slettedalen.

Frammøte ved demninga.
Viss dårleg vêr, blir møtet i idrettshytta.
Køyr gjerne fleire i same bil. Dei som treng skyss, kan kontakte Aslaug Astad, telefon 948 22 022.
Ta med stol, mat og drikke.
Musikk og kulinarisk overrasking.
Møtet er berre for medlemmer.
Gratis entré.

– Roar Lund

Dato: Tysdag 6. juni
Tidspunkt: kl 17:00
Stad: Slettedalen. Frammøte ved demninga.

Stølsdrift i sogelaget

12. april, 202312. april, 2023admin

Tysdag kjem Roy Høibo til sogelaget. Temaet for kvelden er historia om stølsdrifta i Ryfylke, naturleg nok med spesiell fokus på dalstroka kring Sauda. Høibo var lenge direktør ved Ryfylkemuseet. No er han ein aktiv pensjonist med fridom til å skrive og tale om det som måtte interessere han når det passar han. Det har mange i regionen vår hatt stor nytte og glede av. Før jul i fjor gav han, saman med Lise Bjelland ut bestselgjaren «Til støls. Stølar og støling i Indre Ryfylke». Boka selde betre enn varmt julebrød frå sogelaget sin adventsbokhandel sist desember.

Roy fortel at han i høve bokutgjevinga har hatt mange fine turar til områda i Sauda der det ein gong var stølsdrift. Han har tråla Slettedalen på langs saman med Tone Årtun heilt inn til Vierne, og han har «oppdaga» Herheimsdalen – ein skjult løyndom for meg, seier han.

Det var ein gong omfattande aktivitet ved dei mange stølane i Sauda. Det er historia kring denne aktiviteten Roy Høibo vil fortelje. Og så legg han til at vi ikkje må gløyme at vi framleis har stølsdrift i kommunen:

Drifta på Litlastølen mellom Hellandsbygd og Breiborg er verkeleg interessant.

Med seg frå Sand har Roy også eit rikt biletmateriale, både gamle bilete og bilete som han og Lise Bjelland har tatt i samband med bokutgjevinga i fjor. Han lovar også å ta med nokre bøker for sal.

Som vanleg på sogelagsmøta blir det «sogelagsmat», kanskje med geitost på skiva? Og vi gløymer ikkje allsongen denne gongen heller. Ver velkomne til sogelagsmøte om stølane i Sauda.

– Roar Lund

Dato: Tysdag 18. april
Tidspunkt: kl 19:00
Stad: Eldresenteret, Høllandstunet

Jakt og fiske i sogelaget

8. mars, 20238. mars, 2023admin

Tysdag inviterer sogelaget til ope møte på Eldresenteret. Då set vi fokus på historia til Sauda jeger- og fiskerforening som blei stifta i 1945. Då femti år var gått, skreiv Torgeir Vetti soga om foreininga så langt. Så gjekk nye 25 år, og Syvert Bruknapp tok på seg oppgåva å føre historieskrivinga fram til 2020. No kjem han til sogelaget med heile historia frå den spede starten i 1945. Det vil naturlegvis handle om det organisasjonsmessige arbeidet i foreininga. Men det skal også dreie seg om konsesjonsvilkåra som har gjort Saudefaldene til ein viktig samarbeidspartnar, om utsetjing av fisk i elvar og vatn, klekkeridrift og mykje anna viktig arbeid for å verne om og nytte seg av naturtilbodet i Sauda.

Syvert kjem ikkje aleine denne kvelden. I 2019 blei Lene Doksrød Ringstrand som første kvinne vald til leiar for dei lokale jegerane og fiskarane. Olafr Jakobsson har leia jaktutvalet i «Sauda jeger og fisk» i ein liten generasjon. Og Karin Øvrebø Gauthun har vore ein pådrivar for å få barn og ungdomar med i foreininga. Det har gitt god utteljing, for no har medlemstalet runda 500. Berre idrettslaget har fleire medlemmer i Sauda.

Så ver velkomne til ein kveld med jakt- og fiskehistorie i sogelaget. Når sogelagsmaten blir servert i pausen, kan det jo hende at drøsen vil gå om både storlaksen som beit på i Nordelva og om rypejakta den gong det var mykje fugl på Røldalsfjellet. Det er grunn til å rekne med at allsongen blir tilpassa kveldens tema. Kanskje «Jeger bom, bom»?

– Roar Lund

Dato: Tysdag 14. mars
Tidspunkt: kl 19:00
Stad: Eldresenteret, Høllandstunet

Lungebrann i sogelaget

11. februar, 2023admin

Tysdag kjem forfattaren Mads Drange til sogelaget. I fjor haust kom boka hans om den såkalla «lungebrannen» som tok liv av mest 200 menneske i Sauda mellom 1923 og 1940. Lungebrann var det lokale namnet på lungebetennelsen som slo ned nærast som ein epidemi i kommunen då EFP fyrte opp smelteomnane på Klubben. Frå opne smelteomnar strøymde tjukk manganrøyk inn over Åbøbyen eller mot andre område i kommunen der vinden bar han. På landsbasis var det berre 3,65 prosent som døydde av lungebetennelse desse åra, medan han var årsak til 32 prosent av dødsfalla i Sauda. Så viste det seg også at når smelteomnane stod, gjekk dødstala ned, og når produksjonen kom gang att, auka dødstala. Men bedriftsleiinga og bedrifta sine eigne legar avviste at det var røyken som drap.

Mads Drange har gått i djupna på denne lokale tragedia. Han veit kva grupper ho råka hardast, han kan fortelje om kampen om informasjon og sanning, og han kan også dokumentere kvifor og korleis lungesjukdomsbølgja etter kvart ebba ut. Så her kan ein vente seg dramatisk og spanande lokalhistorie.

Og som vanleg er på det første sogelagsmøtet i året, sett av tid til årsmøte. Dei siste åra har det ikkje tatt lang tid å avvikle det. Så det blir nok god tid til både kaffi, sogelagsmat, drøs og song tysdag på Eldresenteret.

Så må det også nemnast at ei bok av lokalhistorisk interesse diverre ikkje kom fram i tide til Adventbokhandelen vår. Det er «Minnebok. Oppvekst på Fløgstad i Sauda tidleg på 1900-talet». Det er Ingebjørg Rivedal som har redigert bestemora Ingeborg Bakka sine oppvekstminner og gir ho ut i bokform. No er minneboka her og klar for sal på sogelagsmøtet.

Alle med interesse for nær og dramatisk lokalhistorie i eit triveleg miljø er velkomne.

– Roar Lund